اگر این نیز انسان است

0 298 خواندن این مطلب 4 دقیقه زمان میبرد

اگر این نیز انسان است، که در آمریکا با نام نجات در آشویتز شناخته می‌شود، عنوان رمانی است نوشته‌ی پریمو لوی که برای اولین بار در سال 1947 به انتشار رسید. شیمی دانی 25ساله و یهودی به نام پریمو لوی در سال 1943 توسط نیروهای فاشیست ایتالیا دستگیر شده و از شهر خود، تورین، به آشویتز برده می‌شود.

این کتاب، داستان ده ماه از زندگی لوی در اردوگاه‌های مرگ آلمان نازی، خشونت‌های سازمان یافته و مقاومتی معجزه آسا است که به زیباترین شکل در قالب یک رمان عرضه شده است. اگر این نیز انسانی است اثری بی تکلف، بااحساس و هوشمندانه است که به عنوان گواهی جاودان بر تخریب ناپذیری روح بشر در نظر گرفته می‌شود.

اگر تنها به قسمتی از متنی که در پشت جلد کتاب آمده است دقت کنید، متوجه متفاوت بودن این کتاب می‌شوید. در بیشتر کتاب‌هایی که درباره اردوگاه کار اجباری نوشته شده است، معمولا تمرکز نویسنده به یک کورسوی امید است که چطور برخی را نجات داده و کتاب آن امید را شرح می‌دهد.

همچنین او به خشونت و وحشی‌گری‌ نازی‌ها اشاره می‌کند که چطور زندانی‌ها را روانه اتاق گاز می‌کنند. اما در این کتاب، مسئله روندی است که در آشویتس اجرا می‌شود. در کتاب اگر این نیز انسان است اگر امیدی وجود دارد، و یا اگر اتاق گازی وجود دارد، به شکل خلاصه و کوتاه به آن اشاره می‌شود. بلکه تمرکز بر روندی که زندانی‌ها را از انسانیت دور می‌کند.

متن پشت جلد کتاب چنین است:
ویران کردن آدمی دشوار است، کمابیش به دشواری آفریدن آدمی. ویران کردن آدمی نه آسان است و نه کار یک روز و دو روز. اما شما نازی‌ها در این کار پیروز شدید. اینک ما، سربه‌راه و زیر نگاه خیره‌ی شما. دیگر از ما ترسی ندارید، دیگر هیچ کاری از ما سر نخواهد زد، نه عملی قهرآمیز، نه بانگی به اعتراض و نه حتی نگاهی کیفرخواه.

نویسنده کتاب اگر این نیز انسان است

پریمو میشل لوی، زاده‌ی 31 جولای 1919 و درگذشته‌ی 11 آپریل 1987، شیمی دان و نویسنده‌ی ایتالیایی بود. او چندین کتاب، رمان، مجمعه داستان‌های کوتاه، مقاله و شعر از خود به جای گذاشت است.او در شهر تورین ایتالیا و در خانواده‌ای یهودی چشم به جهان گشود.

لوی تحصیلات ابتدایی را در مدرسه‌ی فلیس ریگنون گذراند. او که پسری ترکه‌ای و خجالتی بود، در تحصیلات بسیار موفق عمل می‌کرد. او حدود ده ماه از زندگی‌اش را در اردوگاه‌های مرگ آلمان نازی گذراند تا این که این اردوگاه در 18 ژانویه‌ی 1945 توسط ارتش سرخ آزاد شد….

مترجم کتاب – سپاس ریوندی – که ترجمه خوبی از کتاب ارائه داده است، در مقدمه‌ای بی‌نظیر به جنبه‌های مختلف کتاب اشاره می‌کند. در قسمتی از مقدمه او می‌خوانیم:
روایت پریمو لوی، که از تجربه‌ی زندگی وی در اردوگاه کار اجباری و مرگ برآمده، گرچه گویی بیش‌تر با خونسردی شیمیدانی نوشته شده که مصالح کارش مواد منفجره است، در مسیر خود بارها و بارها به شعر پهلو می‌زند و از روزمرگی و ابتذال می‌گریزد، زیرا کار وی – همچون کار شاعر – کوششی است متهورانه برای گنجاندن واقعیت مهارگسیخته‌ی اردوگاه مرگ در دل زبان، این تنها ظرف و امکان مفاهمه نزد آدمیان.

همچنین ایشان در ترجمه کتاب نیز تلاش کرده است تمامی ظرافت‌ها را حفظ کند و تا حد ممکن آن چیزی را منتقل کند که نویسنده در ذهن داشته است. به عنوان مثال در کتاب اصلی برخی از کلمات به همان شکل آلمانی استفاده شده است که در متن فارسی هم شکل فارسی این کلمات نویسه گردانی شده است. در اردوگاه، زندانی‌های مختلف با زبان‌های مختلفی حضور داشتند اما فرقی نمی‌کند شما از کجا آمده‌اید، لاگر – Lager (به معنی اردوگاه) برای شما یکسان است.

پریمو لوِی در مدت زمانی که در آشویتس بود تقریبا به همه جنبه‌های اردوگاه اشاره می‌کند و از چیزهایی می‌گوید که ممکن است تا حالا آن را نشنیده باشید. این کتاب که برگی از تاریخ است در فصل‌های مختلف نوشته شده که عناوین آن چنین است: سفر / در حضیض / تشرف / کا-به / شب‌های ما / کار / یک روز خوب / آن‌سوی نیک و بد / غرق‌شده و نجات‌یافته / آزمون شیمی / سرود اولیس / وقایع تابستان / اکتبر ۱۹۴۴ / کراوس / سه نفرِ آزمایشگاه / آخرین نفر / داستان ده روز.

قسمت‌هایی از کتاب اگر این نیز انسان است (لذت متن)

هر کسی دیر یا زود در زندگی درمی یابد که خوشحالی و رضایت کامل، غیرقابل درک است؛ اما تعداد اندکی به نقطه‌ی مقابل این موضوع فکر می‌کنند که ناراحتی و عدم رضایت کامل نیز، به همان میزان، غیرقابل دسترس است.
اما این جا هیچ تبهکار و دیوانه‌ای وجود ندارد. هیچ تبهکاری وجود ندارد چون هیچ قانون اخلاقی‌ای برای نقض کردن وجود ندارد. هیچ دیوانه‌ای وجود ندارد چون اراده و اختیار به طور کلی از ما سلب شده و همه‌ی اعمالمان، تنها عمل قابل تصور است.
گرسنگی ما به معنای آن احساس آشنای یک وعده غذانخوردن نیست. به همین ترتیب، از سرما لرزیدنمان نیز به واژه‌ی تازه‌ای نیاز دارد. می‌گوییم «گرسنگی»، می‌گوییم «خستگی»، «ترس»، «درد»، «زمستان». اما این کلمات یکسره چیز دیگری هستند.
انسانی را تصور کنید محروم‌شده از آن‌ها که دوستشان دارد، نیز از خانه و عادات و جامه‌هایش. در یک کلام، از هر آنچه که متعلق به اوست. چنین کسی انسانی است توخالی و فروکاسته به رنج و احتیاج، کسی که‌شان خود و مهار نفس خویش را از یاد می‌برد، زیرا آن‌که همه‌چیزش را می‌بازد، دور نیست که خود را نیز ببازد. او انسانی خواهد بود که می‌توان به‌سادگی بر زندگی و مرگش حکم کرد.
هرکس فکر کند زنده می‌ماند دیوانه است، گول خورده و به تله افتاده. اما من نه، من دانسته‌ام که به‌زودی همه‌چیز تمام می‌شود.