باج گیری عاطفی

باج گیری عاطفی کتابی است که خواندن آن برای تمامی ما لازم و ضروری به نظر می‌رسد. شاید برای همه‌ی ما پیش آماده باشد که برای حفظ هر رابطه ای اعم از خانوادگی و یا دوستی و .. به طرف مقابل خودمان باج داده ایم. ممکن است که در وهله اول به هدفمان برسیم و خوشایندمان نیز باشد اما بعدا به خاطر انجام دادن آن و زیر سئوال بردن عزت نفس مان، حسابی دچار عذاب وجدان شدیم.

نویسنده کتاب باج گیری عاطفی

باج گیری عاطفی، نوعی از سوء استفاده است که در آن افراد نزدیک به ما بخاطر انجام ندادن کاری که آن‌ها می‌خواهند، ما را تهدید به مجازات می‌کنند. کتاب باج گیری عاطفی نیز که حاصل دانش و تجربیات 30 ساله‌ سوزان فوروارد، نویسنده، درمان‌گر، مربی و مشاور مطرح است جهت کمک به افراد برای مقابله با این تهدید در سال 1997 نوشته شده است.

این کتاب که پرفروش‌ترین اثر اوست، ابتدا به شناخت ساختار روابط عاطفی و می‌پردازد و سپس عوامل آسیب زننده به آن و راه‌های جلوگیری و مقابله با آنان را آموزش می‌دهد. با استفاده از این آموزه‌ها و نکات ارزشمند می‌توان پایه‌های روابط را تقویت و آن‌ها را بهبود بخشید. البته سوزان فوروارد غیر از کتاب باج گیری عاطفی کتاب‌های دیگری هم دارد و آخرین کتابش، با عنوان مادرانی که نمی‌توانند عشق بورزند برای دخترانی نوشته شده که از رابطه با مادر خود رضایت ندارند.

در قسمتی از متن این کتاب می‌خوانید: «باج گیری عاطفی شکل بسیار موثری از استثمار است که در آن نزدیکان ما به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم ما را تهدید می‌کنند که اگر کاری را مطابق میل آن‌ها انجام ندهیم، تنبیه می‌شویم. در قلب همه‌ی باج‌گیری‌ها یک تهدید اصلی وجود دارد که می‌تواند به شکل‌های مختلف ابراز شود: اگر آن‌طور که من می‌خواهم رفتار نکنی، رنج خواهی برد. باج ‌گیر جنایتکار می‌تواند شما را تهدید کند که با افشای وقایع گذشته‌تان، آبرویتان را به خطر می‌اندازد. و یا از شما باج می‌خواهد تا حرفی نزند و رازتان را پنهان کند. اما هدف‌گیری باج‌گیران عاطفی دقیق‌تر است.

آن‌ها می‌دانند که رابطه ما با آن‌ها برایمان تا چه اندازه اهمیت دارد. می‌دانند که در این زمینه بسیار لطمه‌پذیریم. آن‌ها اغلب عمیق‌ترین اسرار ما را می‌دانند و هر چقدر هم که به ما علاقه‌مند باشند، هر زمان که ترسِ دور از دسترس بودن خواسته‌هایشان گریبانگیرشان می‌شود، از این اسرار به شکل تهدیدی استفاده می‌کنند تا آنچه را می‌خواهند به دست آورند: فرمانبرداری ما را. با آگاهی از این امر که ما به محبت و تأییدشان نیاز داریم، تهدیدمان می‌کنند که ما را از این محبت محروم خواهند ساخت، و یا به ما این احساس را می‌بخشند که باید تلاش کنیم تا محبت و تأیید آن‌ها را جلب نماییم.

مثلاً اگر شما به دست و دل‌بازی و بخشندگی و مهربانی خود می‌بالید، باج‌گیر شما را متهم به خودخواهی و بی‌ملاحظگی می‌کند، زیرا به خواسته‌های او توجهی نکرده‌اید. اگر پول و امنیت برای شما ارزشمند است، باج‌گیر شروطی را برای دادن پول و امنیت به شما تعیین می‌کند و یا تهدیدتان می‌کند که شما را از آن‌ها محروم خواهد ساخت. و اگر تهدیدهایش را باور کنید، سلطه بر تصمیمات و رفتارهای شما را به شکل الگویی دائمی دنبال می‌کند. ما در دام رقصِ باج‌گیری اسیر می‌شویم؛ رقصی که دارای قدم‌ها، شکل‌ها، و شریکانِ متعددی است.

همه باجگیران دارای روش واحد و یا خصوصیات یکسان نیستند. بعضی‌ها بسیار آرامند و بعضی‌ها کاملا پرخاشگر. بعضی‌ها کاملا صریح و رک گوهستند و گروهی بسیار زیرک. بعضی‌ها اجازه می‌دهند بدانیم که در به صورت عدم اجرای خواسته‌هایشان چه عواقبی در انتظار ما خواهد بود و دیگران تأکید می‌کنند نافرمانی ما تا چه اندازه باعث رنج و درد آنان می‌گردد. و با این حال اگرچه این گروه‌ها در ظاهر کاملا متفاوت به نظر می‌رسند، در واقع دارای خصوصیات مشترکی هستند که رفتار استثمارگرایانه آن‌ها را تغذیه می‌کند.

البته باج گیری عاطفی در اکثر مواقع بصورت ناآگاه رخ می‌دهد به این معنا که افراد هریک بواسطه ترس‌ها ، ضعف‌ها و پیشینه‌ی احساسی ، می‌توانند در موقعیت‌های مختلف در جایگاه باج گیر یا باج دهنده قرار گیرند. و آگاهی از نحوه ی رخ دادن این باج گیری به هردوطرف کمک می‌کند نگاه منطقی تر و صحیح تری نسبت به درخواست‌ها و انتظارات پیدا کنند.

متن کتاب باج گیری عاطفی بسیار روان است و موضوع فارغ از اصطلاحات تخصصی روانشناسی ، به زبانی ساده باز و حلاجی می‌شود. خانم دکتر فوروارد ابتدا با مثال‌هایی صورت مساله را روشن می‌کند و به خواننده این فرصت را می‌دهد که تاثیر این مشکل عموما پنهان را در زندگی خود، روشن و لمس کند و سپس به تاثیر و موشکافی باج ‌گیری عاطفی پرداخته و در نهایت راهکارهایی کاربردی برای حل این مساله در اختیار خواننده قرار می‌دهد.

قسمت‌هایی از کتاب باج گیری عاطفی

قبل از ایجاد هر نوع تغییری، بهتر است چگونگی روابطمان با باجگیر را مشخص سازیم. باید چراغ‌ها را روشن کنیم. برای خاتمه‌دادن به باجگیری عاطفی، این قدم بسیار مهمی است؛ چون درحالی‌که ما سعی می‌کنیم مه را نابود کنیم، باجگیر لایه‌های تازه‌ای به آن می‌افزاید. به‌رغم پیشرفت‌هایی که در سال‌های اخیر در شناسایی خلق‌وخو و حالات روانی و انگیزه‌های خود به دست آورده‌ایم، وقتی سروکارمان با مه می‌افتد، حواسمان کرخت می‌شود و ردیاب‌هایمان که معمولا راهنمای روابطمان است، از کار می‌افتد.

باجگیرها فشارهایی را که بر ما وارد می‌سازند با مهارت تغییر شکل می‌دهند، به‌گونه‌ای که ما از خودمان می‌پرسیم چه اتفاقی دارد می‌افتد. به‌علاوه، میان آنچه باجگیران انجام می‌دهند و تعبیر محبت‌آمیز و معصومانه ای که از اعمال خود می‌کنند، تفاوت عمیقی وجود دارد. ما سردرگم می‌شویم، جهت‌یابی‌مان را از دست می‌دهیم و آزرده‌خاطر می‌گردیم. اما ما تنها نیستیم. باجگیری عاطفی مشکلی است که میلیون‌ها نفر با آن درگیرند. (ص۲۶)

***

افرادی که همواره ما را وادار به تسلیم می‌کنند، استثمارگران ماهری هستند که هر زمان به خواسته‌هایشان می‌رسند، خودشان را به ما کاملا نزدیک می‌کنند و اگر به خواسته‌هایشان نرسند، دست به تهدید می‌زنند و یا ما را زیر بار سنگینی از گناه مدفون می‌کنند. به نظر می‌رسد که چنین افرادی برای استثمار ما برنامه ریزی کرده‌اند، حال آن که در اغلب موارد، از اعمال خود ناآگاهند. درواقع بسیاری از آن‌ها افراد شیرین و رنج‌کشیده‌ای به نظر می‌رسند که اصلا قصد تهدیدکردن ما را ندارند. (ص۳۸)‌

***

اگر تنها یک چیز وجود داشته باشد که با اطمینان کامل می‌دانم، چه در زندگی شخصی و چه حرفه‌ای، این است: تا زمانی که رفتار خودمان را تغییر ندهیم، هیچ چیز در زندگی‌مان تغییر نخواهد کرد. (ص۴۹)‌

***

فهم این که چرا کارهای خودتخریبگرانه را انجام می‌دهیم، مانع انجام آن کارها توسط ما نخواهد شد. غرزدن و اصرار به طرف مقابلمان برای تغییر هم کاری از پیش نخواهد برد. خودمان باید دست‌به‌‌کار شویم. باید اولین گام را در راهی جدید برداریم. (ص۸۶)‌